Soru Detayı: Araplarda ilk puta tapmayı başlatan kimdir? Hakim’de ve Ahmed b. Hanbel’de bu konu ile ilgili hadis de gördüm acaba sıhhati nedir?
Değerli Kardeşimiz!
Arabistan’a ilk putu getiren kişi Amr b. Lühay’dır. Amr’ın kısa boylu, açık tenli ve mavi gözlü olduğu, Huzâa kabilesi arasında büyük bir itibarı bulunduğu, herkesten saygı gördüğü ve uzun bir ömür sürdüğü nakledilmektedir.
Bir iş için Şam’a gittiği zaman insanların Allah’tan (c.c) başka puta taptıklarını görmüştür. Bunlara tapanlar, Amâlika kabilesindendir. Puta tapmalarını hayretle izlemiş, güzel görmüş ve gerçek ilahın insanlar eliyle dikilen heykeller olduğunu zannetmiştir. Oradaki putperestlerden insan suretindeki putlar hakkında bilgi almış ve Mekke’ye götürüp oradakilerinde tapması için bir tanesini götürmek istemiştir.[1] Bunun üzerine Amâlikalılar ona kırmızı akikten yapılmış “Hübel” veya “Menât” adlı bir put vermişlerdi. Amr da bu putu Mekke’ye getirip Zemzem Kuyusu’nun üst tarafına, Kâbe’ye yakın bir yere koymuş ve herkesi ona tapınmaya çağırmıştı. Bu girişim ile Hz. İbrâhîm’in (a.s) getirdiği Tevhid dinine inananlar arasında çatlaklar meydana gelmişti. Bir zaman sonra Cezîretü’l-arab’ta her kabile kendine özel putlar edinmiş neredeyse Allah Azze ve Celle’nin bir olduğuna inanan kimse kalmamıştı. Aralarında o putlara hizmet için belli kişilere vazifeler tayin edilmişti. Rivâyet edildiğine göre Hâlid b. Velîd Uzzâ’ya, Sa’d b. Zeyd Menat’a, Amr b. el-Âs ise Suvâ’ya hizmet etmekle görevli kılınmıştı.
Allah Rasûlü (s.a.v) vahiy ile, Arapları puta tapmaya sevkeden Amr b. Luhây’ın akıbeti hakkında Müslümanlara şöyle bir beyanda bulunmuştur: “Amr b. Luhây’ı yaptıklarından dolayı bağırsaklarını Cehennem ateşinde sürürken gördüm. Putlara kurban adama âdetini de ilk defa ortaya koyan odur. Hz. İbrâhîm’in dinin değiştiren kimse odur.”[2]
Tefsir âlimleri, Allah Teâlâ’nın Kur’ân-ı Hakim’de “Bilgisizce insanları saptırmak için Allah hakkında yalan uydurandan daha zalimi kimdir!” buyurduğu söze muhatap kişinin ilk olarak Amr b. Luhây olduğunu söylemiştir.[3]
Putlar için kurban edilecek baz hayvanlardan Sâibe, Bahîre, Vasîle ve Hâmî adlarıyla putlara adandıktan sonra serbest bırakılır; böylece kutsal bir mahiyet kazandığına inanılan bu hayvanlardan bir daha hiçbir şekilde faydalanılmazdı. Kur’ân-ı Kerîm’de bu hususa temas edilerek, “Allah Teâlâ bahîre (kulağı çentilen), sâibe (putlar adına salıverilen), vasîle (erkek-dişi ikizler doğuran) ve hâm (on kere yavrulamasından dolayı sırtına yük vurulmayan) gibi hayvanların adanmasını meşrû kılmamıştır. Fakat kâfirler bu inançlarını Allah’a atfederek yalan söylerler. Zaten onların çoğunun akılları ermez.”[4] buyurulur.
Dipnot
[1] Hişâm b. Muhammed el-Kelbî, Kitâbü’l-esnâm, Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kâhire 1420, s.8-9.
[2] Buhârî, Hadis No: 3521; Müslim, H. No: 2856.
[3] Ebu’l-fidâ İsmâîl b. Kesîr, Tefsîru İbn Kesîr, Dârü Tayyibe, Dimeşk 1420, 3/352.
[4] Mâide, 5/103.
