Öğreten Allah mıdır Yoksa İnsan mı?

Soru Detayı

Eğer öğreten Allah ise bir öğretmene öğretti demek şirk mi? Bu tarz şeylerde nasıl bir tavır takınmalıyım? Her kelime kullanımı için böyle özel özel sormak yerine genel bir hüküm var mı?

Değerli Kardeşim

Tabi ki yediren, içiren, öğreten, yöneten, yargılayan, hesap soran ve hesap sorulmayan tek merci ve melce Allah Azze ve Celle’dir.

Bir düzen için yapılan her şey Allah Teâlâ emri ve takdiri iledir. Bu konuda sorduğunuz öğretmek kelimesi üzerinden her fiil ve bazı sıfatlar aynı hükmü içermektedir.

Öncelikle bilmemiz gereken en önemli şey; her zaman ve mekânda Allah Teâlâ’nın bir eşinin ve benzerinin kesinlikle olmadığıdır.[1]

Bazı fiil ve sıfatlar vardır ki, kelime kullanımı itibariyle bunları hem kendimiz hem de Rabbimiz için sarf ederiz. Bu tarz lafızları anlamca ortak saymadıktan sonra kavramca ortak nokta olarak kullanmakta bir sakınca yoktur.

Örneğin Allah Teâlâ Kur’ân-ı Kerîm’de “Semî’/işiten” olduğunu haber vermektedir.[2] İşitme fiilini kendisi için kullandığı gibi biz kulları içinde şu şekilde ifade etmektedir:

“Gerçek şu ki, insanın yaratılış tarihinde onun henüz anılan bir şey olmadığı bir dönem gelip geçmiştir. Hakikatte biz insanı katışık bir nutfeden yarattık; imtihan edelim diye onu işitir ve görür kıldık.”[3]

Verdiğimiz iki örnek âyetle işitmenin Allah tarafından hem kendisi için hem de kulları için kullandığını görmekteyiz.

Fiil ve bazı sıfatlarımız, lafzen ortak kullanılır olsa dahi mânen farklıdır. Örneğin insanın işitmesinden bahsedecek olursak; tıbbın bilim yöntemiyle çözmüş olduğuna göre 20-20.000 Hz arası sesleri duymaktadır. Bu sınır altındaki infrasonik sesleri yahut üst sınırdaki ultrasonik sesleri duyamamaktadır.[4]

İnsanda işitme bir kulağa ve belli bir sınır dahilinde olmak üzere bir frekansa ihtiyacı varken Allah Teâlâ böyle bir araç gereç sözkonusu değildir.

Allah Azze ve Celle’nin işitmesine gelince; alt sınır veya bir sınır olmaksızın büyük, küçük farketmeksizin her şeyi hiçbir alet ve edevata ihtiyaç duymaksızın işitmektedir. Biz Allah işitir, insan da işitir derken kelime kullanımı ortak olsa dahi mâna kastı aynı olmamaktadır.

Sorduğunuz öğretme fiilide kul ve Rabb arasında kavram olarak kullanımı ortak olsa da anlam bakımından uzaktan yakından alâkası olmamaktadır.

 

Dipnot

[1] Bkz. Şûrâ, 42/11.

[2] Bkz. Bakara, 2/127-137-181-224-227-244-256- vd.

[3] İnsân, 76/1-2.

[4] Bkz. Çiğdem Güner, Gürültünün Sağlık Üzerine Etkileri, erişim adresi: https://www.ttb.org.tr/STED/sted0700/5.html#:~:text=%C4%B0nsan%20kula%C4%9F%C4%B1%2020%2D20.000%20Hz,Mhz%20ve%2085%20dB%20d%C3%BCzeyidir. Erişim: 18.06.2024.